BTijdens zijn reis naar China schreef kanselier Olaf Scholz (SPD) op Platform De Russische president Vladimir Poetin is net zo onder de indruk van dergelijke uitspraken als het Chinese staatshoofd.
Een jaar na de Russische aanval op Oekraïne publiceerde het hoofd van het Kremlin, ter gelegenheid van Xi Jinpings reis naar Moskou, een programmatische tekst over de Russisch-Chinese betrekkingen, waarin hij een “nieuw tijdperk” afkondigde. De bilaterale betrekkingen hebben hun hoogste punt bereikt en overtreffen zelfs de ‘militair-politieke allianties uit het tijdperk van de Koude Oorlog’. Er zijn geen taboes, er wordt op ooghoogte gesproken. Er wordt ook gesproken over een ‘vriendschap’ met China die niet tegen derde landen gericht is – er vindt geen ‘blokvorming’ plaats. Poetins eerste buitenlandse reis na zijn „herverkiezing“ in maart is bedoeld om de goede betrekkingen te onderstrepen. De chef van het Kremlin zal naar verwachting in mei naar China reizen.
De Chinese heerser Xi reageert met warme woorden op de lof van Poetin. Tijdens Poetins staatsbezoek aan Peking vorig jaar noemde Xi hem een ‘oude vriend’. In feite zijn Rusland en China qua buitenlands beleid net zo dichtbij als in de jaren vijftig, schrijft China-expert Alexander Gabuev van de Amerikaanse denktank Carnegie in een artikel voor het Amerikaanse tijdschrift ‘Foreign Policy’. Tegelijkertijd kan de mate van onderlinge afhankelijkheid niet groter zijn. Het is onwaarschijnlijk dat China enige reden ziet om Rusland onder druk te zetten om zich terug te trekken uit Oekraïne. Het land profiteert van de oorlog van Poetin zonder dat dit hoge kosten met zich meebrengt voor China. Integendeel: de Volksrepubliek verzekert zich van de voordelen van de Chinees-Russische vriendschap tegen een dumpingprijs.
Een antiwesters Rusland versterkt de rug van China, omdat Peking niet bang hoeft te zijn voor vragen uit Moskou over zijn repressieve binnenlandse beleid of zijn agressieve buitenlandse beleid jegens Taiwan en zijn buurlanden in Zuidoost-Azië. De oorlog in Oekraïne legt de aandacht en middelen van het Westen vast, waarvan ook China profiteert. Ondertussen breiden China en Rusland hun militaire samenwerking uit: alleen al vorig jaar voltooiden de landen drie gezamenlijke marinemanoeuvres.
Ook voor Rusland zijn de voordelen van nauwe betrekkingen duidelijk: als gevolg van de westerse sancties is China de belangrijkste leverancier geworden van auto’s, industriële machines en elektronische componenten, ook aan de Russische defensie-industrie. Door de sancties te omzeilen levert China ook westerse componenten die Rusland eigenlijk niet zouden moeten bereiken. Tegelijkertijd heeft het grote buurland in het zuidoosten de plaats van Europa ingenomen als grootste importeur van Russische energiebronnen – het land betaalt een lagere prijs, maar Poetin kan daarmee leven.
Toenemend handelsvolume
Poetin viert al lang de groeicijfers van de bilaterale handel tussen de twee landen: in het eerste jaar van de oorlog, 2022, steeg dit met 36 procent tot 190 miljard dollar. Het jaar daarop was de drempel, die oorspronkelijk in 2025 zou worden bereikt, met 240 miljard al overschreden.
De spectaculaire groei kan echter niet verhullen dat het Russische aandeel in de Chinese buitenlandse handel relatief klein is. Met ongeveer 2,5 procent is dit slechts een fractie van het aandeel waarvoor de Europese Unie en de VS verantwoordelijk zijn. Ondanks alle spanningen is het Westen nog steeds belangrijker voor China – hoewel niet relevant genoeg om Rusland onder druk te zetten zich terug te trekken uit Oekraïne, ten koste van zijn eigen belangen.
Een ander probleem voor Rusland: Chinese banken introduceren steeds vaker nieuwe beperkingen op betalingen vanuit Rusland uit angst voor secundaire sancties, en sommige banken bedienen geen Russische klanten meer. Transacties gerelateerd aan leveringen van elektronische componenten worden de afgelopen weken steeds vaker geblokkeerd. Dit zorgt ervoor dat Russische klanten in paniek raken: Chinese leveranciers hebben nu een virtueel monopolie in Rusland, schrijft het Moskouse zakenmedium Kommersant.
Dit toont een van de nadelen aan van de Russische wending naar China. De Russische confrontatie met het Westen betekent dat er geen alternatief is voor zakendoen met China. Tegelijkertijd wil de machtige exporteconomie China – in tegenstelling tot Rusland – niet geïsoleerd raken en houdt zich daarom op zijn minst gedeeltelijk aan de westerse regels. Er is geen uitweg voor Rusland. Vóór de oorlog in Oekraïne kon het land manoeuvreren tussen partners in het Westen en het Oosten, maar nu blijft alleen het Oosten over.
“Rusland gaat een vazalrelatie aan met China”, zegt China-expert Gabuev. Integratie in een “Pax Sinica” – het concept waarbij China grote delen van de wereld controleert, Dat is genoteerd. Redacteur – is de enige manier waarop het land de confrontatie met het Westen kan volhouden, meent de deskundige. Op de lange termijn zou dit betekenen dat China nog meer regels aan Rusland zou opleggen dan het al doet, bijvoorbeeld over de prijzen voor de energie-export. Nu al wordt 70 procent van de zaken tussen de twee landen gedaan in de Chinese munt Yuan. De Russische afhankelijkheid van de dollar dreigt het land in een nieuwe afhankelijkheid te storten.
Maar dat mag Poetin niet tegenhouden. Hij houdt zich niet langer bezig met de langetermijnvooruitzichten van zijn land, maar veeleer met wie hem steunt in de oorlog in Oekraïne. Afgezien van de directe militaire hulp van landen als Noord-Korea en Iran, is China ongetwijfeld een van de helpers van Rusland. Gabuev waarschuwt dat Rusland op een gegeven moment de gunst zou kunnen teruggeven. Als China Taiwan aanvalt, zou Rusland manoeuvres in het westen van zijn grondgebied kunnen uitvoeren om westerse hulpbronnen vast te leggen en zo China een voordeel te geven.
De deskundige waarschuwt dat het Westen niet al te veel hoop mag koesteren om een wig te drijven tussen China en Rusland. Rusland is nu al afhankelijker van China dan ooit tevoren van Europa, schreef Gabuev vorig jaar in The Economist.
Poetins besluit om alles op China in te zetten zou zelfs de chef van het Kremlin kunnen overleven. Zelfs een democratisch bestuurd Rusland van de toekomst zal aanzienlijke moeilijkheden ondervinden om zich te bevrijden van zijn grote afhankelijkheid van China.