In het kantorencomplex Waltrovka in de Praagse wijk Jinonice zijn maar weinig ramen verlicht. De werkdag is afgelopen; iedereen is naar huis gegaan. Het complex, dat overdag bruist van bedrijvigheid, is nu bijna geheel verlaten – afgezien van een groep Oekraïense mannen en vrouwen die bij de ingang staan.
Ze wachten op Tereza Matonohova, een headhunter. Ze is een van de honderdduizenden Tsjechische burgers die zich in hun vrije tijd vrijwillig inzetten om Oekraïense oorlogsvluchtelingen te helpen integreren. Matonohova heeft een informatie- en taalles aan het einde van de middag georganiseerd voor degenen die wachten om binnen te komen.
“Ik gebruikte mijn professionele contacten om een bedrijf te vinden dat ons gratis een kamer mocht laten gebruiken”, zegt Tereza. De sessie van vandaag zal zich richten op vragen over huisvesting en het vinden van een baan. Vluchtelingen krijgen ook taalles van een ervaren docent. Tereza slaagde erin om de middelen van de Tsjechische overheid die al bestemd waren voor integratie, te gebruiken om de tijd van de leraar te betalen.
Iedereen spreekt Tsjechisch
“Kennis van de Tsjechische taal is de basis voor het vinden van een vacature en een gekwalificeerde baan met een fatsoenlijk loon op de Tsjechische arbeidsmarkt”, legt Tereza uit aan DW. “Hierdoor kunnen vluchtelingen slechtbetaalde banen, zoals het bevoorraden van supermarkten, achterlaten voor degenen waar ze echt hun vaardigheden kunnen tonen.”
Van degenen die naar de avondles van Tereza zijn gekomen, meestal tussen de 15 en 20 mensen per keer, hebben bijna allemaal werk gevonden. “Vandaag zijn er minder deelnemers omdat sommigen middagdiensten draaien”, zegt ze. Uit gesprekken met de aanwezigen blijkt dat ze na een jaar allemaal in staat zijn tot basiscommunicatie in hun nieuwe taal.
Dankzij duizenden vrijwilligers zoals Tereza konden de Tsjechische Republiek en haar 10 miljoen inwoners de grootste toestroom van vluchtelingen in haar geschiedenis beheersen. Sinds Rusland iets meer dan een jaar geleden de invasie van Oekraïne lanceerde, heeft het land tijdelijk onderdak geboden aan bijna een half miljoen oorlogsvluchtelingen. In verhouding tot de bevolking, dat plaatst de Tsjechische Republiek in de voorhoede van de EU.
Succesvolle stresstest
Een deel van de vluchtelingen die naar Tsjechië zijn gevlucht, is inmiddels naar huis teruggekeerd. Toch hebben meer dan 100.000 Oekraïners werk gevonden op de Tsjechische arbeidsmarkt en gaat 90% van alle Oekraïense kinderen (ongeveer 50.000) naar Tsjechische scholen. Ze vormen momenteel ongeveer 5% van de kinderpopulatie van de Republiek.
Minister van Binnenlandse Zaken Vit Rakusan zei tijdens een persconferentie ter gelegenheid van de eenjarige verjaardag van de eerste aankomst van Oekraïense oorlogsvluchtelingen, dat de Tsjechische Republiek de stresstest had doorstaan. “We hebben bijna een half miljoen Oekraïense vluchtelingen kunnen opnemen. En dat hebben we gedaan zonder onze gezondheids- en onderwijssystemen te laten crashen of overbelasten.”
De minister zei dat het land in staat was geweest om toelatingsmechanismen te creëren waardoor vluchtelingen konden integreren op de arbeidsmarkt, en voegde eraan toe: “Velen hebben die kans al aangegrepen.”
Geen last voor het Tsjechische volk
Rakusan geeft toe dat er problemen zijn geweest. “We hadden het niet gekund zonder de hulp van het Tsjechische volk, zonder de burgemeesters, de politie en de brandweer en zoveel anderen.” Ondertussen is de situatie sterk verbeterd. Het land verkeert niet meer in een acute crisis en heeft evenmin te maken met golven van tienduizenden vluchtelingen aan de grenzen. “We hebben een systeem dat werkt”, zegt Rakusan.
Het feit dat een groot aantal Oekraïense volwassenen werkt en hun kinderen naar school gaan, is ook belangrijk voor de samenleving als geheel. Desalniettemin hebben vertegenwoordigers van extremistische en extreemrechtse nationalistische partijen en organisaties beweerd dat de Tsjechische regering Oekraïense vluchtelingen helpt ten nadele van Tsjechische burgers.
Onder hen is de leider van de oppositiepartij ANO en finalist bij de meest recente presidentsverkiezingen in het land, Andrej Babis. Minister van Buitenlandse Zaken Jan Lipavsky weerlegt de bewering en zegt tegen DW: “Dat is niet waar. De uitgaven voor Oekraïense vluchtelingen zijn slechts een fractie van het totale budget dat ter beschikking is gesteld aan Tsjechische burgers tijdens de energie- en financiële crises.”
Gekwalificeerde Oekraïners in laaggeschoolde banen
Volgens het Tsjechische ministerie van Financiën bedroegen de totale uitgaven voor Oekraïense vluchtelingen tot eind januari 2023 28,5 miljard Tsjechische kronen (ongeveer € 1,2 miljard / $ 1,27 miljard). Het leeuwendeel ging naar de bijstand voor vluchtelingen. Praag heeft er ongeveer 400 miljoen euro voor uitgetrokken, wat neerkomt op ongeveer 200 euro per maand voor elke niet-werkende vluchteling, zoals het ministerie op zijn Twitter-account plaatste.
Maar de staat heeft niet alleen uitgaven, hij profiteert ook van de Oekraïners die werk hebben gevonden en Tsjechische belastingen betalen. Dat heeft de Tsjechische regering in staat gesteld om ongeveer 350 miljoen euro aan belastinginkomsten van Oekraïense arbeiders binnen te halen.
“De kosten voor Oekraïense vluchtelingen zullen lager zijn dan aanvankelijk verwacht”, zegt minister van Financiën Zbynek Stanjura. Vluchtelingen integreerden sneller dan verwacht op de Tsjechische arbeidsmarkt en legden minder druk op de gezondheidszorg dan werd gevreesd. Bovendien zijn Tsjechische burgers genereus geweest als het gaat om gratis opvang van Oekraïense vluchtelingen.
Eén probleem blijft echter onopgelost: veel nieuwkomers werken in laaggeschoolde, slecht betaalde banen omdat hun kwalificaties in Tsjechië niet worden erkend. Het is moeilijk om dergelijke kwalificaties erkend te krijgen, vertelt Tomas Prouza aan DW.
Prouza is voorzitter van de Confederatie van Handel en Toerisme en adviseur van het Ministerie van Industrie en Handel. “Er zijn hier honderden Oekraïense verpleegsters en dokters, maar ze kunnen hun diploma’s niet erkend krijgen omdat ze niet over de juiste documenten uit Oekraïne beschikken.”
Maar die vele Oekraïense vluchtelingen zijn een zegen voor de Tsjechische economie. Daarom raadt Prouza de Tsjechische Republiek aan zich te concentreren op het ten volle benutten van hun professionele en arbeidspotentieel.
Dit artikel is uit het Duits vertaald door Jon Shelton
dw En
