Gedurende vijf maanden na de Russische invasie vorig jaar kon Oekraïne, een toonaangevende producent van granen en andere landbouwproducten, deze goederen niet naar de wereld exporteren. Door de Russische blokkade van de havens van Oekraïne werd een vitale slagader van het mondiale voedselsysteem geblokkeerd.
Dit was potentieel catastrofaal voor de armste landen ter wereld vanwege het graantekort en de daaruit voortvloeiende prijsstijgingen, waarschuwden voedselzekerheidsexperts. Rusland en Oekraïne bereikten uiteindelijk in juli een akkoord, bemiddeld door Turkije en de VN, om de blokkade te beëindigen. Het ‘Black Sea Grain Initiative’ verliep niet allemaal van een leien dakje, maar het heeft grotendeels standgehouden, ondanks Russische dreigementen om zich terug te trekken.
Die deal loopt af op 18 maart. De onderhandelingen om het te verlengen zijn aan de gang, waarbij Rusland eerder deze week zei bereid te zijn de overeenkomst met 60 dagen te verlengen – de helft van de 120 dagen die het overeenkwam toen de deal eerder in november werd verlengd.
Moskou zegt niet verder te willen gaan vanwege beperkingen op de eigen landbouwexport. Hoewel de voedselexport van Rusland niet rechtstreeks is bestraft, zeggen Russische functionarissen dat secundaire sancties op logistiek en verzekeringen het voor het land moeilijk hebben gemaakt om te exporteren. Moskou signaleert al maanden onvrede op dit punt.
Wat is er aan de hand?
William Moseley, hoogleraar geografie aan het Macalester College en lid van het VN-panel van deskundigen op hoog niveau voor voedselzekerheid en voeding, zegt dat het waar is dat Rusland moeite heeft gehad om meststoffen te exporteren onder de deal. Maar de tarwe-export van het land is verdubbeld, benadrukt hij, wat suggereert dat ze het “zeer goed” doen.
Dit benadrukt de complexiteit rond het analyseren van het Black Sea Grain Initiative, acht maanden nadat het voor het eerst was overeengekomen.
De graandeal had “bijgedragen aan het verlagen van de wereldwijde voedselkosten en heeft mensen kritieke verlichting geboden”, zei VN-secretaris-generaal Antonio Guterres eerder deze maand, terwijl David Beasley, directeur van het Wereldvoedselprogramma (WFP) in februari zei dat de verlenging ervan was “kritisch”.
Bernard Lehmann, een doorgewinterde expert op het gebied van voedselzekerheid en voorzitter van het VN-panel van deskundigen op hoog niveau voor voedselzekerheid en voeding, vertelde DW dat de graanovereenkomst een aanzienlijke invloed heeft gehad op het verminderen van de honger in delen van Noord- en Oost-Afrika, evenals in het Midden-Oosten en Azië.
“Zonder de deal zou er een tekort aan graan zijn geweest voor deze import, en zouden de prijzen in het algemeen nog meer zijn gestegen, waardoor de aankoop van tarwe uit andere landen erg, erg duur zou zijn”, zei hij. “Dus de deal kalmeerde de markt over het algemeen en de bovengenoemde landen profiteerden daarvan.”
Moseley beschrijft de deal als een “gekwalificeerd succes”, aangezien het heeft bijgedragen aan een daling van de internationale graanprijzen met 8% sinds maart en Oekraïne in staat heeft gesteld opslagcapaciteit te openen en te blijven produceren. “De deal kan meestal als succesvol worden beschouwd als het doel was om de angsten weg te nemen en de graanprijzen te stabiliseren”, zei hij.
Hij wijst erop dat de graanprijzen nog niet terug zijn op het vooroorlogse niveau en zegt dat de deal onderstreept hoe kwetsbaar bepaalde Afrikaanse landen zijn voor verstoringen van de graanimport en prijsvolatiliteit. Hij zegt dat landen die hun eigen granen produceerden, inclusief traditionele kleine granen zoals gierst en sorghum, het veel beter deden tijdens de recente crisis.
“Een meer gelokaliseerde productie van een diversiteit aan granen in verschillende Afrikaanse landen is de beste langetermijnoplossing”, zei hij. “De voedselcrisis is ook het meest acuut in conflictgebieden, bijvoorbeeld Somalië en Jemen. Deze deal kan in die situaties niet helpen, hoewel het Wereldvoedselprogramma, dat helpt in noodvoedselsituaties, van oudsher veel graan haalt uit Oekraïne.”
Friederike Greb, van het Wereldvoedselprogramma, zegt dat het Black Sea Grain Initiative “zeer succesvol” is geweest, erop wijzend dat er sinds de ingebruikname 24,5 miljoen ton graan is verscheept.
“Oekraïne is een belangrijke leverancier voor het Wereldvoedselprogramma”, zei ze. “Het is de grootste in 2022 en was de grootste in termen van tarwe in 2021. In die zin is het initiatief voor voedselzekerheid absoluut cruciaal.”
Graan voor de rijken?
Een aanhoudende kritiek op de graandeal is dat rijkere landen, waaronder veel in de hele EU, na het einde van de blokkade meer graan uit Oekraïne ontvingen dan landen in armere regio’s.
Dat klopt, zegt Moseley. Maar veel van wat via het initiatief werd verzonden, was maïs, geen tarwe. Het belangrijkste punt van de graandeal, voegt hij eraan toe, was hoe deze de internationale graanmarkten beïnvloedde, meer nog dan de stroom van het Oekraïense graan zelf.
“Het belangrijkste is dat het graan op de markt komt. Meer graan op de markt, plus het wegnemen van angsten, zorgt voor een neerwaartse druk op de graanprijzen, wat iedereen ten goede komt, maar vooral de armere, meer voedselonzekere landen die netto graanimporteurs zijn. ” hij zei.
Greb is het daarmee eens. “Zelfs als het schip naar Europa gaat, dan koopt het Europese land dat dat graan krijgt niet wat je zou kunnen denken van de wereldpot. Er is dus minder vraag aan de wereldkant en dat betekent dat iemand anders het kan kopen.”
Het verlengen van de deal is op de lange termijn niet voldoende
De focus ligt nu op het verlengen van de deal voor de komende maanden. Friederike Greb van het Wereldvoedselprogramma zegt dat het “absoluut cruciaal” is dat de deal wordt verlengd. Ze zegt dat hoewel de deal de voedselprijzen heeft gestabiliseerd, ze op een zeer hoog niveau blijven in vergelijking met pre-pandemische niveaus, en dat het beëindigen van de deal een prijsstijgingscrisis zou kunnen veroorzaken die lage-inkomenslanden zou verlammen.
Lehmann zegt dat het uitblijven van verlenging zou leiden tot enorme prijsstijgingen, waardoor de voedselonzekere delen van de wereld nog meer onder druk zouden komen te staan. Het Wereldvoedselprogramma zegt dat er momenteel 382 miljoen mensen worden geconfronteerd met acute voedselonzekerheid in 82 landen over de hele wereld, en beschrijft de huidige situatie als een “wereldwijde hongercrisis van ongekende proporties”.
Hij is ervan overtuigd dat het in het belang van Rusland is om de deal te verlengen. Moseley is het daarmee eens en zegt dat Moskou het misschien ziet als een manier om in de gunst te komen bij zijn bondgenoten in Afrika.
Hij benadrukt echter dat het verlengen van de graandeal weliswaar gunstig is op de korte termijn, maar niet het structurele probleem aanpakt dat te veel arme landen afhankelijk zijn van een klein assortiment granen, namelijk tarwe, maïs en rijst, van een handvol leveranciers. .
“Op de langere termijn,” zei hij, “hebben we een veerkrachtiger wereldwijd voedselsysteem nodig, gevoed door een breder scala aan granen uit meer diverse bronnen.”
Bewerkt door: Kristie Pladson
dw En