Ze ontvluchten oorlog en armoede uit hun thuisland – maar de omstandigheden voor Syrische vluchtelingen zijn ook precair in buurland Libanon. Velen van hen durven de grens over te steken naar de EU. Nu zou een deal van een miljard dollar mensen tegenhouden.
De Europese Unie heeft een vluchtelingenverdrag gesloten met Libanon. Er zal een miljard euro het land binnenstromen om irreguliere migratie te beperken. De EU wil bijdragen aan de stabiliteit van Libanon. “Tegelijkertijd rekenen we op uw goede medewerking om illegale migratie te voorkomen en de smokkel van migranten te stoppen”, zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen na gesprekken met de Libanese premier Najib Mikati en de president van Cyprus, Nikos Christodoulidis, in Beiroet.
De financiële hulp moet tegen 2027 worden uitbetaald en zal vloeien naar onderwijs, gezondheidszorg, economie, veiligheid en grensbescherming. “Bovendien zou het voor Libanon zeer nuttig zijn om een samenwerking met Frontex tot stand te brengen”, aldus het EU-agentschap voor grensbescherming, aldus Von der Leyen. In ruil daarvoor wil de Unie legale migratieroutes in stand houden en opvangprogramma’s voor Syrische vluchtelingen mogelijk maken.
De afgelopen jaren zijn veel vluchtelingen via Libanon naar Cyprus gekomen. Libanon en Cyprus liggen hemelsbreed slechts een paar honderd kilometer van elkaar aan de overkant van de Middellandse Zee. Vooral Syrische vluchtelingen kiezen deze route om naar Cyprus en daarmee naar de EU te komen.
Ruim 1,5 miljoen Syrische vluchtelingen in Libanon
Libanon heeft sinds 2011 ruim 1,5 miljoen Syrische vluchtelingen verwelkomd. Zijn land wordt hiervan het zwaarst getroffen, legde premier Mikati uit. Dat overschrijdt de capaciteit. Ontheemden vormen nu een derde van de gehele bevolking – met gevolgen voor de economie, infrastructuur, veiligheid en stabiliteit van het land.
Mikati waarschuwde dat de ‘vuurbal’ niet beperkt zou blijven tot Libanon, maar dat de veiligheid van Libanon en die van Europa met elkaar verbonden waren. Als de EU niets doet, waarschuwt hij dat “Libanon een doorvoerland van Syrië naar Europa zal worden. En de problemen aan de Cypriotische grens zijn slechts één voorbeeld van wat er kan gebeuren als dit probleem niet snel wordt aangepakt.”
Hoog aantal asielaanvragen op Cyprus
Volgens de president van Cyprus, Christodoulidis, zijn Syriërs uit Libanon, zo’n 160 kilometer verderop, de afgelopen maanden bijna elke dag per boot op het eiland in de oostelijke Middellandse Zee aangekomen. Sinds het begin van het jaar zijn er al ongeveer 4.000 migranten geteld – in het eerste kwartaal van het voorgaande jaar waren dat er nog maar 78. In absolute aantallen kwamen er aanzienlijk minder migranten aan dan in Italië, Spanje en Griekenland. Vergeleken met het aantal inwoners zijn er echter nergens anders in de EU zoveel asielaanvragen als op Cyprus.
De Cypriotische regering zei dat het groeiende aantal Syrische vluchtelingen uit Libanon niet langer houdbaar was. De vluchtelingenkampen zijn overvol. Ze riep op tot actie van de EU.
De EU vertrouwt ook op vrijwillige terugkeer naar Syrië
De Libanese premier Mikati bedankte de Cypriotische president voor het bewerkstelligen van verandering in de betrekkingen met de EU. Als eerste stap is het noodzakelijk om in de EU en internationaal te erkennen “dat de meeste regio’s in Syrië veilig zijn geworden, wat de terugkeer van ontheemden mogelijk maakt.” Syriërs die na 2016 Libanon bereikten, kwamen om economische redenen en zijn geen vluchtelingen. Hij roept de EU daarom op om de steun in Syrië te vergroten en vrijwillige terugkeer aan te moedigen.
“We begrijpen de uitdagingen”, zei Von der Leyen. Sinds 2011 steunt de EU Libanon met 2,6 miljard euro. De EU zal analyseren hoe zij de hulp effectiever kan maken. Dit omvat ook de vrijwillige terugkeer naar Syrië in nauwe samenwerking met de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR en de wederopbouw in Syrië.
NGO: De fondsen voor humanitaire hulp in Libanon nemen af
Niet-gouvernementele organisaties steunen aanvullende steun aan Libanon, maar bekritiseren de aanpak van de EU. Naast de vele vluchtelingen verkeert ook de lokale bevolking van Libanon in toenemende nood. “Maar de financiering voor humanitaire hulp neemt al jaren af. Dit voedt de spanningen tussen de lokale bevolking en vluchtelingen”, legt Ahmad Safi, programmamanager voor Diakonie Disaster Aid in de regio, uit.
Ook de hulporganisatie ‘Bread for the World’ roept de EU op om de humanitaire hulp uit te breiden en opvangprogramma’s mogelijk te maken. In Syrië zelf blijft de situatie op veel plaatsen verwoestend. Aan een terugkeer zijn grote gevaren verbonden omdat het conflict niet is opgelost.
Migratie overeenkomst inclusief Tunesië en Egypte
Libanon is niet het enige land dat een migratieverdrag met de EU heeft. De EU heeft in maart voor het laatst een partnerschapsovereenkomst ter waarde van 7,4 miljard euro gesloten met Egypte. Om dit te bereiken moet Caïro de migratie naar Europa beteugelen.
Voorbeelden hiervan zijn migratie- en economische overeenkomsten met Turkije, maar ook met Tunesië en Mauritanië. Vluchtelingenorganisaties bekritiseren herhaaldelijk de overeenkomsten en de mensenrechtensituatie in derde landen.